35 lat hodowli kotów norweskich leśnych w Polsce – część I
Historia kotów norweskich leśnych ginie w mrokach dziejów, podobnie jak rozwój innych, starych ras. Szukając jej napotykamy mniej lub więcej nieprawdopodobne podania, przekazywane z pokolenia na pokolenie przez mieszkańców Skandynawii. Stare źródła podają, że norwescy wikingowie przywieźli te koty dla towarzystwa i zwalczania gryzoni. Szczególną estymą mieli darzyć koty rudej barwy. Również za sprawą skandynawskich wojowników i żeglarzy koty półdługowłose rozprzestrzeniły się na szlakach ich wędrówek. Podobny typ kota można było spotkać między innymi w Normandii i Ameryce Północnej. Bardziej prawdopodobnym wydaje się jednak, że rasa ta wykształciła się wskutek samoistnej mutacji. Niewątpliwy wpływ na kształtowanie się tych zwierząt wywarły surowe warunki klimatyczne Skandynawii.
W epoce wikingów kot stał się nie tylko narzędziem służącym do zwalczania gryzoni, ale również był bohaterem sag. Według jednej z nich bogini Freja(Freya, Freyja) otrzymała od Thora parę kociąt. Kocięta wyrosły na wspaniałe okazy. Bygul i Trjegul, albowiem takie imiona nadano kociakom, ciągnęły rydwan bogini. W kulturze staronorweskiej młodym parom wręczano w prezencie kocięta, które miały być symbolem błogosławieństwa Frei. Począwszy od XVIII wieku można napotkać Freję z kotami jako bohaterów uwiecznionych przez artystów malarzy. Niektóre z nich, mianowicie te bardziej współczesne, przedstawiają i to całkiem udanie koty norweskie leśne. W XX zaś wieku(1981r.) Szwedzi wyemitowali znaczek pocztowy z Freją i kotami. Rydwan był napędzany siłą nie dwóch, a trzech kotów.
O kocie norweskim leśnym po raz pierwszy napisano w XVI wieku. Peder Clausson Friis,
duński duchowny, znaczną część swego życia spędził w Norwegii. W 1559 roku pisał, że posiadał rysia. Rysie dzielił na trzy kategorie: wilcze, lisie i kocie. Może więc ów koci ryś był przodkiem dzisiejszego kota leśnego. Tego faktu wykluczyć nie można. Ryś i kot leśny posiadają wiele wspólnych cech. Dotyczy to zarówno niektórych elementów budowy, jak i zachowań. Obydwa są dużymi kotami o długim futrze, z uroczymi pędzelkami na koniuszkach uszu. Koty te w naturze uwielbiają pływać i stosują podobne techniki w połowach ryb. Podobieństwa spowodowały, że wielu ludzi wierzyło iż leśny kot jest wynikiem krzyżówki rysia z kotem. Z bardziej wybujałą fantazją twierdzili, że tak duże zwierzę mogło powstać tylko ze skojarzenia kota z … psem(Amerykanie w przypadku maine coonów wierzyli nie tylko w kojarzenie rodzimych kotów z psami, lecz również z szopami). Kot leśny jest bohaterem wielu opowiadań, legend i książek dla dzieci. Jednym z najstarszych przykładów jest „Solvfaks” z książki norweskiego autora Gabriela Scotta Jensena, wydrukowanej w 1912 roku.
W 1943 roku w Norwegii Raider Alvig i Kalle Lund opublikowali książkę pt. „The cat, wild animal and friend of the house”. W niej zamieszczono pewnie jedno z najstarszych ujęć kotów norweskich leśnych, najprawdopodobniej kotki z kocięciem.
W latach trzydziestych naszego stulecia podjęto prace nad utworzeniem rasy. Przerwał je wybuch II wojny światowej. Ponownie podjęto starania w latach 60-tych. Nie wszystkie koty żyjące w Norwegii odpowiadały wyobrażeniom o rasie. Do wyrównania pokroju użyto w hodowli tylko niektóre, wybrane zwierzęta. W 1972 roku kot norweski leśny uznany został przez norweski związek za samodzielną rasę i otrzymał tymczasowy standard oraz oficjalną nazwę „Norsk Skogkatt”. W 1977 roku został uznany przez Międzynarodową Federację Felinologiczną /FIFe/.
Wśród pionierów utworzenia rasy wymienia się Elsę i Egyla Nylund (hodowla „Pan”) oraz Randiego i Arlidę Grotterodów (hodowla „Torvmyra”).
Dzisiaj trudno znaleźć kota norweskiego leśnego, w którego rodowodzie bądź jego przodków, nie byłoby przedstawiciela tych hodowli. Do opracowania wzorca posłużył kocur E.E. Nylundów „Pan`s Truls”, czarny pręgowany z białym(ur.01.05.1973r., NFO n 0923).
W latach 70-tych i pewnie jeszcze w 80-tych XX wieku koty norweskie leśne wystawiano w kategorii kotów długowłosych. Do historii rasy przeszła wystawa w Asker(Norwegia), która się odbyła 10 – 11 grudnia 1977 roku. Na tej wystawie sędzina Karina Strommen przyznała dwa pierwsze certyfikaty na championa (CAC) kotce Stina av Baune (NFO f09) i kocurowi Colosseum’s Anton Prikken (NFO n09).
Początkowo eksport kotów był znacznie ograniczony przez Norwegów, a przepisy eksportowe bardzo surowe. Można było wywozić tylko kocięta poszczególnych generacji.
Pomimo dość restrykcyjnej polityki eksportowej na tak zwanym Kontynencie pojawiły się koty norweskie leśne i to w dość sporej liczbie.
W 1986 roku w Niemczech po raz pierwszy odbyła się specjalistyczna wystawa rasy. Pokazano 67 kotów. Między innymi Flatland’s Avedine w rzadkim na owe czasy białym umaszczeniu.
Pierwszym zwycięzcą świata został Flatland’s Bjornstjerne, kocur z norweskim rodowodem wystawiany przez duńską hodowczynię.
To historyczne wydarzenie miało miejsce w 1991 roku w Innsbrucku.
Na tej samej wystawie klasę młodzieży wygrała duńska koteczka Hedda Gabler Felis Jubatus.
W tamtych czasach skandynawscy hodowcy nie uczestniczyli w wystawach kotów poza Skandynawią.
A jak to było w Polsce? O tym w następnej części lub częściach.
* Część pierwsza powstała w 52 rocznicę urodzin protoplasty rasy Pan’s Trulsa, ku jego pamięci oraz ku pamięci Else i Egyla Nylundów.
Roman Grabara
Stary Lubosz, 1 maja 2025r
